2008 Global Finans Krizi, dünyanın en büyük krizlerinden biri olarak geçer. Geçen haftadan bu yana ABD’de Silicon Valley Bank (SVB) ile başlayan batış kıssalarına yenileri eklenirken, iktisat ve finans topluluğu yüreği ağzında bir hafta sonu geçirdi. Türkiye’yi o periyot teğet geçtiği söylenen kriz, ekonomimize tekrar de bir bedelken, finansal sistemimizde şimdi adapte olmadığımız eserler nedeniyle büyük sıkıntılar yaratmamıştı. Pekala enflasyonla boğuşan dünya iktisadında bu bankacının batışı nedir, bu bir kriz midir, Türkiye’ye de bulaşır mı? Gelin birlikte bakalım.
Geçen hafta başlayan Silicon Valley Bank (SVB) krizinin bulaşıcı olmasından çok korkuluyor. ABD finansal ve bankacılık sisteminde perşembe prestijiyle yaşananlar dünyada da yakından izleniyor. Hareketli geçen hafta sonunda birçok karar alındı, açıklama yapıldı. Evvel bakalım uzmanlar ne anlattı?
Geçen hafta bankacılık paylarında sarsıntı yaratan SVB’nin batışı nasıl oldu? Son söyleneni baştan söyleyelim. ABD’de faiz artışları bu finansal krizde rol oynadı. Ancak bu faiz artışı berbattır, bankaları batırır demek değil. Durumu uzmanlar anlattı. ?
Pazar gecesi SVB’nin batışı ve tesirleriyle ilgili, Prof. Dr. Özgür Demirtaş, 75 bin kişiyi aşan kitleye Twitter sohbet odasında ABD bankacılık sistemi dersi verdi.
Kısa ve net özetlemek gerekirse Demirtaş, durumu faiz artışının çürük yumurtaları su yüzüne çıkarması olarak özetledi. Öteki yandan da bankacılık sisteminde SVB’nin kapladığı alanın çok büyük olmadığını fakat yatırım ekosisteminde yani kredi yarattığı kısımlar açısından problemli olduğunu ve 2008 sonrası en büyük batış olduğunu söyledi.
Çok çok özetle: Faiz artışının yarattığı tahvil kıymetlerindeki düşüş, bankalara ziyan yazdırdı. Bu ziyanı karşılayamayan bankalarda sorun başladı.
ABD’de iktisat idaresi de boş durmadı. Türkiye’de 75 bin bireyden fazla insanın pazar gecesi iktisat dinlemek için toplandığı ortamda, ABD olaya kayıtsız kalacak değildi. ABD Hazine Bakanı Janet Yellen bankacılık sisteminin çok sağlam olduğunu, sistemik kriz yaşanmayacağını söyledi.
Yapılan açıklamalarda ABD Hazine’sinin başındaki, eski Fed başkanı da olan Janet Yellen noktayı koydu. Birinci başta ‘Yok kurtarmayacağız’ üzere şeyler söylendi. Fakat sonrasında ABD makamlarından yapılan açıklama, çöken SVB’deki mevduat sahiplerinin ‘tamamen’ korunacağına yönelik oldu.
ABD’de yetkililer, SVB’nin mudilerin parasının tamamını kurtarmak için kapsamlı tedbirler açıklarken, faturanın tekrar vergi mükelleflerine çıkması ise tartışma yaratıyor.
Fed, para çekme süreçlerini karşılamak için gerekirse bankalara borç vereceğini açıklarken, “The President” Biden, banka başarısızlıklarının sorumlularını ‘tamamen sorumlu’ tutacağına kelam verdi.
ABD Başkanı Joe Biden, SVB ve akabinde ve kapanan kripto varlık bankası Signature Bank’ın başarısızlığından sonra mevduatların inançta olduğuna dair teminat vermeye çalışıyor: ‘Bu karmaşanın sorumlularını büsbütün sorumlu tutmaya ve nezareti güçlendirmeye yönelik uğraşlarımızı sürdürmeye kararlıyım…’
Ancak, uzmanlar ABD’de regülatörlerin mevduatlara garanti vererek yatırımcıları makus davranışa cesaretlendirebileceği ihtarında bulundular
Uzmanlar, ABD’de regülatörlerin SVB’nin batması sonrasında bir bankacılık krizini önlemek için mevduatlara garanti vermelerinin, krizi önlemekte başarılı olabileceğini, lakin bu cins bir adımın yatırımcıları makus davranış içinde olmaya yönlendirebileceği ihtarında bulundular.
Wall Street Journal’ın iktisat baş muhabiri Nick Timiraos, açıklamayı paylaştı.
Diğer yandan da hedge fon yöneticisi Bill Ackmann’ın açıklamasında, ‘Eğer otoriteler müdahale etmeselerdi 1930’lara benzeri bir kriz pazartesi günü devam edebilir ve büyük ekonomik hasara, milyonlarca kişi için zorluklara yol açabilirdi. Müdahaleye karşın daha fazla bankanın batması büyük mümkünlük, lakin hükümet bunları nasıl yöneteceği konusunda net bir yol haritasına sahip’ dedi.
2008 krizini bilen “Kahin” ekonomist Prof. Dr. Nourel Roubini de yaptığı paylaşımda, ABD bankalarında kabaca 620 milyar dolarlık gerçekleşmemiş ziyan olduğunu, toplam öz kaynakların 2,2 trilyon dolar olduğunu belirtti.
Roubini, tahvil ziyanının öz sermayenin %28’i ve ‘oranın çok daha düşük olduğu JPM yahut Citi üzere bankaları’ içerdiğini belirti. Fakat ‘birçok küçük banka için oran yüzde 50’ye yakın’ olarak dikkat çekti. Son olarak da ‘Bir kaçış meydana gelirse, SVB üzere ‘ölü’ olacaklar!’ tabirlerini kullandı.
Washington merkezil Peterson Milletlerarası Ekonomiler Enstitüsü’nden kıdemli analist Nicolas Veron’ın değerlendirmesinde, ‘Mevduatlara garanti verilmesinin mudilerin para kaybetmeyecek olmaları, ahlaki çöküntü sorularını gündeme getirir. Bu bir kurtarma ve ABD’nin inşa ettiği sistemde büyük bir değişiklik. Maliyet, bankacılık hizmetlerini kullanan herkese yansıtılacak. Şayet tüm banka mevduatları sigortalı ise, bankalara neden gereksiniminiz var?’ yorumunu yaptı.
TÜSİAD Almanya temsilcisi Alper Üçok da bahis hakkında paylaşımlarında grafiklerden yararlandı. SVB’nin ABD bankacılık sisteminde yerini gösteren bu görseli paylaştı.
“SVB iflası Londra’daki iştiraki üzerinden Ingiltere’ye de ulaştı” diyen Üçok’un bu görselinde de “batışın” büyüklüğü görülüyor.
SVB’nin akabinde Signature Bank’ın da faaliyetleri sonlandırılırken, SB’nin varlıkları 110,4 milyar dolar, toplam mevduatı ise 88,6 milyar dolardı. New York merkezli Signature Bank kripto müşterileri ağır ve kripto paralar konusunda tesirli bir bankaydı.
Üçok bulaşıcılık tesiri için, ‘Kesin birşey söylemek için erken olsa da bankanın öteki dev bankalar ortasında izafi küçük olması, öbür büyük bankaların hem müşteri altyapısı hem de iş planlarının daha çeşitlendirilmiş olması bu ihtimali azaltıyor. Bilhassa healthtech ve teknoloji startuplar etkilenecektir’ ifadelerini kullandı.
İYİ Parti İktisat Siyasetleri Lideri Prof. Dr. Bilge Yılmaz, Amerikan Hazine bonolarının, artan faizler yüzünden kıymet kaybettiğini, bankaların toplam kaybının da 600 milyar doların üzerinde olduğunu açıkladı.
Yılmaz, ‘Bu küçük bir sayı olmamakla birlikte bankacılık bölümünde 2008 tipi bir krize tek başına neden olmaz’ dedi. Devamında da ‘Batan ABD bankası SBV, âlâ bir risk idaresi olmaması, çok taraflı bir müşteri portföyü olmaması ve en son da mevduat sahiplerinin bankaya atak etmesi yüzünden battı. Girişimcilik sermayesinde çok özel bir yeri olan bu banka, bu alana girmek isteyen bankalar tarafından ya kesim parça ya da bir bütün olarak satın alınacak. Bunların ortasında JP Morgan şu an bir adım önde’ tabirlerini kullanarak paylaşımını şu halde sonlandırdı:
Oluşan bu durum, Fed’in faiz konusunda daha az şahin olmasına yol açabilir. Ancak bu cins sorunlar birebir vakitte risk iştahını düşürdüğünden, gelişmekte olan ülkelerin finansmanında sorun teşkil etmesi muhtemeldir.
Gazeteci Barış Soydan da bu sabah yorumunda, ABD’de alınan tedbirin, olağanda paniğin yayılmasını durdurması gerektiğini belirtti. Büyük olasılıkla 2008 gibisi bir kriz olmayacağını lakin piyasaların paniği atlatmasının vakit alacağını ve diğer lokal bankaların da batabileceğini öngördü.
Birçok uzman da hafta sonu boyunca gözlerini ABD’ye çevirdi.
SVB’nin batışı 2008 travmalarını tetiklerken, bunun bir bankacılık krizi olmasının da 2008’den durumu farklılaştırıyordu.
Fed ‘Bank Term Funding Program’ isimli yeni bir pencere açtı. Bankaların tahvil portföyü nominal kıymetle repo yapılabilecek. O ne demek? Bankanın 100 dolardan aldığı tahvil bugün 50 mi ediyor? Nema problema! Fed yeniden 100 sayıp 100 borç verecek. Kısaca bugün ölmeyeceklerini söylediler.
Kripto tarafında da hareketlilik yaratan ataklar çok beğenilen görülmedi.
Doç. Dr. Atilla Çifter, Silicon Valley Bank’ın iflas öncesi Moody’s kredi derecelendirmesini paylaştı.
ABD bankacılık sistemi için de yapılan benzetmeler dikkat çekti.
Zerohedge üzere yorumlarda gülücükler havalarda uçuştu. “ABD Hazine yetkilisi bu durum ‘2008 değil’ diyor. LOL: Yüksek sesle gülmek”
SVB’ye birinci etapta gelen alıcılar da dikkat çekti.
2008 krizinde Lehman Brothers gibisi dizaynlar 2023’te SVB’ye dönüştü.
Lehman görseli
SVB görseli
Türkiye’ye tesirleri ya da yansımaları ya da benzerlikleri temalı meseleleri ise Prof. Dr. Ensar Yılmaz bir paylaşımla tahlil etti.
Devamında da ‘iii. Mevcut regülasyonların nasıl yine dizayn edileceği iv. Sermaye hareketlerine karşı alınacak durum gibi’ ifadelerini kullandı.
Kısaca tüm bu yaşananlar bir süre daha gündemi meşgul edecek üzere görünüyor. Şimdilik kriz oluşmadı lakin bunu söylemek için de erken olduğu biliniyor ve oluşmayacak manasına gelmiyor. Oluşmaması için elden gelen yapılıyor. Oluşursa da bu ortamda Türkiye’yi 2008 üzere teğet geçmesi mümkün gözükmüyor. Siz ne dersiniz?
