Derleyen: Betül Yasemin Keskin / Milliyet.com.tr – Antik Mısır’ın bilinen en yaygın özellikleri ortasında kedilere olan düşkünlükleri yer alır. Antik Çağ’dan günümüze kadar ulaşmış, Mısır medeniyetine ilişkin yapıtlarda kedi figürünün sıkça kullanıldığını bugün apaçık bir biçimde görebiliyoruz. Kedi gibisi özelliklerle besbelli formda tasvir edilen tanrıçalar, kedi heykelleri, kedi tapınakları olan Antik Mısır birebir vakitte bir hayvanı böylesine kutsallaştıran birinci medeniyetti. Milattan evvel Antik Mısır’da yaşayan rastgele biri bir kediyi ezkaza öldürdüğünde bile acımasız yaptırımlarla karşı karşıya kalabiliyordu. Fakat bu tüm kedilerin büyük bir refah içinde yaşadığı manasına gelmiyordu. Kedilerin hükümdarlarını sonraki ömürde onurlandıracaklarına dair olan inanç onların el üstünde tutulmasını sağlarken birtakım kediler öbür sıradan hayvanlar üzere muamele görüyordu. Ölen kedileri de tıpkı beşerler üzere mumyalayan Antik Mısır medeniyeti bugün yapılan arkeolojik çalışmalarda elde edilen kedi mumyalarıyla bu geleneklerini kanıtlamaya devam ediyor. Binlerce kedi mumyası çıkarılan Mısır topraklarında 1880’li yıllarda bulunan 19.5 ton tartısındaki 180 bin kedi için birebir şeyi söylemek mümkün mü? Bu kedi mumyalarına ne oldu?
TANRILARA KURBAN ETMEK İÇİN YETİŞTİRDİLER
Antik Mısır’da kediler en kutsal kabul edilen canlılar ortasında yer alıyordu. Yıllar içinde ‘kedilerin neden bu kadar sevildiği’ üzerine yapılan araştırmalarda kedilerin fare ve yılan avlama marifetleri, yiyecek depolarını müdafaa özellikleri’ yer alıyordu. Fakat tüm bunlara ek olarak kedilerin yaradanlara ikram olarak kurban edilmeleri durumu kelam konusuydu.
Yapılan araştırmalar kedilerin Antik Mısır’da yaradanlara yapılan kelamlı duaların kabulü, rableri yatıştırmak yahut onlardan yardım istemek gayesiyle kullanılan bir araç olduğunu gösteriyordu. Evet, kediler kutsaldı en azından kimiler yeterli bir ömür sürmüştü. Araştırmacılar yıllar içinde yaptıkları arkeolojik çalışmalarda kimi kedilerin sırf ilahlara kurban edilmek gayesiyle yetiştirildikleri çiftliklerin kurulduğunu gördüler.
Yıllar içinde derinleşen çalışmalarda kedilerin toplu bir formda satıldığını bile tespit edildi. Bu olayı doğrulayan, tam 136 yıl evvel yaşanmış olayda ise tamı tamına 180 bin kedi bulundu ve akıbetleri bakın ne oldu.
Takvimler 1888 yılını gösteriyordu. Mısır’da çiftçilikle uğraşan bir adam kazma süreci sırasında değişik bir şeye rastladı. Bu bir antik kalıntı mıydı, yoksa bir çömlek altın mı? Yanıt, bunların hiçbiri değildi. Adamın bulduğu şey bir kedi mumyasıydı. Gördükleri karşısında şoke olan çiftçi kazmaya devam etti. Kazdıkça daha fazla kedi mumyası buluyor, buldukça kazıyordu. Mumyalardan kimileri herkesin satın almak isteyeceği kadar güzel durumdaydı lakin geri kalanı sadece arkeologların ilgisini çekiyordu ve tek tek satılma bahtları pek yoktu. Satın almak diyoruz zira tarihte bırakın kedi mumyalarını, arkeolojik hafriyatlarda bulunan insan mumyalarının da ‘tıbbi alanda çeşitli yollarla kullanılması için’ satıldığı biliniyor. Hasebiyle kedi mumyalarını da almak isteyen birileri elbette olacaktı.
136 yıl evvel tesadüf yapıtı bulunan bu mumyaların çıkarıldıkları arazinin milattan evvelki yıllarda, ilahlara kurban etmek için kedilerin bir ortada tutulduğu bir kedi çiftliği olabileceğine inanılıyor.
180 BİN KEDİ MUMYASI TESADÜFEN BULUNDU
Çiftçi kendi imkanlarıyla yaptığı hafriyat çalışmalarında yüzlerce kedi mumyası buldu ve tek başına bu işin altından kalkamayacağını anladıktan sonra yetkililere haber verdi. Yapılan profesyonel hafriyat sonucunda tam olarak 180 bin küsür kedi mumyası bulundu. Bu mumyaların toplam yükü ise yaklaşık olarak 19.5 tondu. Kedi mumyalarından hoş görünümlü olanlar toplanıp satıldı, müzelere ve özel koleksiyonlara gitti. Geri kalan 180 bin kedi ise İngiltere’nin Liverpool kentine gönderildi. Peki Liverpool’da binlerce kedi mumyasının ne işi vardı? Müzelere yerleştirilemeyecek kadar eski görünümlü bu mumyalara ne oldu?
KİMİLERİ SATILDI, MÜZELERE KALDIRILDI BAZILARI GÜBRE OLDU
Mısır’da keşfedilen 180 bin küsür adet kedi mumyası 1890 yılında Liverpool limanında açık artırma yoluyla satıldı. Kedi mumyalarını satın alanlar ise bu mumyaları öğüterek ekinlerine doğal gübre olarak kullandı. 180 bin kedinin sonu bugün hâlâ devir dönem tartışılan bahislerden biri olsa da tarih, hafriyat çalışmalarında bulunan mumyaların tıbbi araştırmalarda ya da tarımcılıkta kullanılmasına alışık.
Yaşanan bu olaydan sonra büyük çoğunluk mumyaları oldukları üzere bırakmanın daha saygılı bir davranış olabileceği konusunda hemfikir. Fakat öte yandan İngiltere’deki mahsullerin büyümesine yardımcı olarak hayat döngüsünde insanlığa sağladıkları yararın çok daha fazla saygıyı hak ettiği düşünülüyor. Ya sizce hangisi hakikat?